Soms hoor je wel eens verhalen over arbeidsomstandigheden waar je de koude rillingen van krijgt. Dan weet je ook weer even waar vakbonden voor nodig zijn.
Iemand stuurde me een podcast over een magazijn voor online aankopen in Amerika. Journalisten van The New York Times schreven over de vreselijkste arbeidsomstandigheden. Dagen van 14 uur zwaar werk waren normaal. De magazijnen hadden geen airconditioning. Nauwelijks pauzes. Geen enkele flexibiliteit om voor zieke kinderen te zorgen of zelf ziek te zijn.
Doorwerken! Ook als je dood gaat
De twee dieptepunten in dat magazijn waren zo schokkend dat congresleden in actie kwamen. Een aantal vrouwen was zwanger, maar moesten doorwerken. Op hun verzoek iets minder zware pakketten te moeten tillen, werd niet gereageerd. In een periode van een paar maanden kregen vijf vrouwen een miskraam, één vrouw zelfs in de 20e week.
de tekst gaat door onder de afbeelding
Een vrouw die klaagde over hartproblemen moest doorwerken. Ondanks ademnood mochten de collega's niet helpen, maar moesten doorgaan met de orders verwerken ('We willen toch niet dat de klanten moeten wachten op hun online aankoop'). De vrouw viel dood neer. Niemand mocht haar aanraken. Doorwerken. Na een uur werden er oranje pionnen om haar heen gezet. Zo heeft ze de hele dag gelegen, zodat de collega's door konden werken. Klanten hebben immers recht op snelle bezorging.
Lef van een vrouw
Voor een van de vrouwen was de dode vrouw tussen de pionnen te veel. Zij was een van de vrouwen die een miskaarm had gekregen. Ze schakelde een vakbond in. Ondanks dat bijna geen enkele werknemer lid durfde te worden, lukte het de vakbond toch om een actie te organiseren. Zo kwam ook de kennis over de prehistorische arbeidsomstandigheden aan het licht.
Zo erg is het in Nederland niet. Rechten van werknemers over arbeidsomstandigheden zijn in de wet verankerd, we hebben Arbo diensten, de arbeidsinspectie, afspraken in cao's. Er moet nog heel wat gebeuren voor een werkgever hier in Nederland het in zijn of haar hoofd haalt om werknemers als een soort robots te behandelen, al zijn er zeker werkgevers die het proberen met Oost-Europese of illegale arbeiders.
In de Verenigde Staten kunnen dit soort toestanden ontstaan omdat vakbonden bijna geen macht en leden meer hebben. Die zijn in de jaren tachtig effectief kalltgesteld. Daardoor worden werkgevers niet meer tegengesproken en tegengehouden door vakbonden, georganiseerde arbeid dus. In de magazijnen van Amazon - ja die van filantroop Jeff Bezos - worden werkenden ook behandeld als robots. Het vervelende voor Bezos is dat ze ook moeten eten en een beetje loon moeten hebben. Via een ingenieus maar verneukeratief systeem laat hij de pakketjes bezorgen door 'freelancers' die geen enkele invloed hebben op hun tarieven of tijden. Alles voor klanttevredenheid (en de aandeelhouder).
Een groeiende zzp-vakbond
De enige vakbond in de VS die groeit is de Freelancers Union. Met wel 1000 leden per week. Lidmaatschap is gratis, de bond wordt gefinancierd door giften en verdient wat aan diensten voor freelancers. In de VS is de verzzp-isering van de arbeidsmarkt ook al jaren gaande. Dat is immers ook een manier om de macht van arbeid te breken. Maar niet als de vakbonden van freelancers sterker worden. De Freelancers Union heeft het in New York voor elkaar gekregen dat opdrachtgevers betalen, en op tijd. Tot dan toe konden opdrachtgevers straffeloos niet-betalen, de freelancers waren toch te zwak om hun recht te halen.
In Nederland staan de rechten van werkendenwerkende in de wet, de overheid probeert die in ieder geval te handhaven en je kan naar de rechter als je onrecht wordt aangedaan. Tegelijkertijd blijven vakbonden nodig, om werkenden te mobiliseren en sterker te maken. Maar als de ING gelijk krijgt, en er nog veel meer zzp'ers bij gaan komen, is het de vraag of vakbonden nog tegenmacht kunnen organiseren. Zzp'ers worden immers gezien als ondernemers en die mogen geen (prijs)afspraken maken. Zolang de overheid zzp'ers als ondernemers blijft zien kan de macht van werkenden langzaam via het zzp-schap afbrokkelen. De regering lijkt het niet te lukken om iets te doen aan de versterking van de positie van zzp'ers. Maar langzaam afglijden naar Amerika moeten we niet willen. Dit zijn de vragen die wij en andere vakbonden in politiek Den Haag aan de orde stellen.
Naar de podcast. Download iTunes om de podcast te kunnen luisteren.
03 december 2018
