Wil je meer ongelijkheid, of wil je een arbeidsmarkt die meebeweegt met hoe mensen graag leven en werken? De keuze lijkt makkelijk, maar vergt dat we meer doen dan pleisters plakken. Dat lezen wij in het advies van de commissie Borstlap.
Op donderdag 20 juni plofte er bij de regering een interessant pakketje op de deurmat. De regering had een tijdje geleden een advies besteld over de toekomst van werk. Het interessante aan het advies van deze Commissie Borstlap is niet zozeer dat het nieuwe gedachten bevat, maar wel dat het de juiste prangende vragen stelt. Wij lazen tussen de regels door dat de leden van de commissie aan de regering, maar dus ook politiek en vakbonden adviseert om nu eens over het geneuzel over regeltjes en instituties te stappen en te bedenken wat voor wereld ze nu eigenlijk willen. Stoppen dus met pleisters plakken en nu echt eens de oorzaken van de verziekte arbeidsmarkt aanpakken.
Insiders en outsiders
De Commissie waarschuwt namelijk dat als er niets gebeurt we een wereld krijgen zoals aan het begin van de 19e eeuw: een grote tweedeling tussen kansrijken en kansarmen, mensen met zekerheid en mensen die permanent in onzekerheid leven. Precies die tweedeling op de arbeidsmarkt, tussen insiders en outsiders was de reden waarom wij in 2005 een vakbond oprichtten.
Om die tweedeling te voorkomen stelt de commissie bijvoorbeeld voor om iedereen, ongeacht hoe hij of zij werkt dezelfde basiszekerheden te bieden, en dus ook te verplichten om er voor te betalen. Nu is het zo dat zzp'ers zich niet hoeven verzekeren voor ziekte, arbeidsongeschiktheid of pensioen. Daardoor kunnen ze tot 40% goedkoper werken, ook omdat ze van de overheid een fiscaal voordeel krijgen dat werknemers niet krijgen.
Dief eigen portemonnee
Werkgevers willen best mensen in vaste dienst aannemen, maar als je door een wildgroei aan contractvormen veel goedkoper en flexibeler kunt werken met zzp'ers of nul-urencontracten dan ben je als werkgever een dief van je portemonnee als je het niet doet. En als jij het niet doet, doet de concurrent het wel. Gevolg is dat steeds meer werkenden niet meer meedoen aan de sociale zekerheid, dat de concurrentie op loon heftiger wordt, er steeds meer mensen met flexibele arbeidsrelaties komen, waarin minder wordt geïnvesteerd, waardoor we minder slim gaan werken, waardoor we minder arbeidsproductief worden.
Dit was eerder al door de WRR geconstateerd, en eigenlijk ook door de ambtenaren achter het Interdepartementale Onderzoek naar de zzp'ers, en door iedereen met een beetje verstand van de arbeidsmarkt, maar het is goed dat deze commissie het ook doet. Ze heeft zich ook weer laten ondersteunen in haar analyse door de OESO, die ook al een tijdje waarschuwt voor de verziekte flexibilisering van de Nederlandse arbeidsmarkt.
Vrijheid in banen
Iets anders waar we volgens Borstlap over moeten nadenken is wendbaarheid. Waarom kiezen steeds meer mensen ook voor het zzp'schap? Omdat loondienst niet meer past bij de flexibiliteit die ze in het dagelijkse leven nodig hebben. Maar waarom worden banen niet wat meer wendbaar, waarom moet iedereen van 9 tot 5 op een kantoor zitten en zijn vakantiedagen ononderhandelbaar? Je kunt best wat meer 'zzp-lifestyle' aan werknemers bieden.
De grote vraag is of politiek en polder over de schaduwen van hun belangen en kiezersgunsten willen springen en inderdaad gaan nadenken over wat voor wereld ze willen. Politieke partijen waren tot nog toe huiverig om het over het duurder maken van zzp'ers (vooral voor hun opdrachtgevers) te hebben. Traditionele vakbonden zijn huiverig om meer wendbaarheid voor werknemers toe te staan, voor je het weet moet je het over het ontslagrecht hebben.
Durf te kiezen
Wij denken dat de commissie zeer zinnige discussiepunten noemt. Wij vinden dat politiek en polder het er over moeten hebben en moeten durven antwoorden te geven op de meest prangende vraag: in wat voor wereld willen wij leven? Amerika of een modern Nederland? Zoals de commissie zegt: het is geen natuurverschijnsel dat er in Nederland zoveel flexwerk is. In landen om ons heen is dat veel minder. Omdat de politiek daar andere keuzes heeft gemaakt. Kunnen wij ook. Moeten we het wel willen. En durven.
24 juni 2019
