De polder staat onder druk. Niet alleen door gestaag dalende ledenaantallen, door nieuwe sectoren die liever geen cao willen maar de laatste tijd steeds vaker ook doordat er vraagtekens komen te staan bij de onafhankelijkheid van vakbonden. Recent heeft FNV een andere bond, LBV, gedagvaard omdat die niet voldoende onafhankelijk zou zijn. Nog recenter heeft de Stichting van de Arbeid het nodig geacht om de minister te adviseren de eis van onafhankelijkheid wettelijk vast te leggen.
En vanochtend verscheen er een ontstellend artikel over vakbond de Unie. Ik schrijf vakbond, maar op het artikel afgaand lijkt de Unie hard op weg een consultancy bureautje te worden.
Wat is er gebeurd? Er zijn een soort omkoopbrieven opgedoken, van Ard van der Steur, voorzitter van werkgeversvereniging Nederlandse Veiligheidsbranche NVB, aan Reinier Castelein, voorzitter van vakbond de Unie. De Unie is cao-partij bij de cao Particuliere Beveiliging van de NVB. Van der Steur vraagt Castelein in feite dat de Unie een andere cao, de cao Veiligheidsdomein, opzegt. Zo niet, dan gaat dat ‘consequenties’ hebben. En als dat al niet duidelijk genoeg is voor de ontvanger, voegt Van der Steur fijntjes een verwijzing toe naar het Fonds Bevordering Arbeidsverhoudingen (what’s in a name ….), waaruit de Unie jaarlijks twee ton financiering ontvangt. De boodschap is helder: stop met die andere cao, anders kun je fluiten naar die twee ton.
En wat doet Castelein? Schrijft hij verontwaardigd aan Van der Steur dat hij die brief maar moet steken op een plek waar de zon niet schijnt? Stapt hij met die brief naar de NOS, waar hij op het nieuws vertelt dat de geur van omkoperij opstijgt uit deze brief, en dat die ook nog komt van iemand die een branchevereniging over veiligheid en integriteit besteurt? Dat Van der Steur op kan pleuren met zijn gezeur?
Nee, dat doet Castelein niet. Hij stuurt binnen een paar dagen een brief naar de andere werkgeversvereniging, waar hij netjes doet wat Van der Steur hem opdraagt: hij zegt de cao Veiligheidsdomein op. Ik hoop dat Castelein de eer, of wat daarvan over is, aan zichzelf houdt en opstapt. Maar ik vrees dat er niets gebeurt. Want blijkbaar zijn we in Nederland gewend geraakt aan dit soort praktijken in de polder. ‘Ach, een beetje smeerolie’, zeggen we dan.
AVV ziet dat radicaal anders. In onze optiek heb je als vakbond drie kernwaarden: Democratie, Onafhankelijkheid en Transparantie.
Een van de weinige wettelijke verplichtingen voor een vakbond is dat het een vereniging moet zijn, waar de leden dus het laatste woord hebben. De kernwaarde Democratie is daarmee duidelijk.
De kernwaarde Onafhankelijkheid is ook evident maar (nog) niet wettelijk vastgelegd. Het is goed dat de minister van SZW binnenkort deze eis wettelijk verankert.
De kernwaarde Transparantie is wat minder gangbaar in de polder. Toch is die in deze eeuw van internet broodnodig en onontkoombaar.
AVV heeft ooit als eerste -en tot nog toe enige- bond als standpunt omarmd dat iedereen over zijn cao zou moeten kunnen meepraten. Dat uit zich erin dat wij een onderhandelingsakkoord over een cao ter stemming voorleggen aan alle werknemers die onder de cao vallen. Wij noemen dat het draagvlakmodel. (In situaties waar de organisatiegraad hoog is en dit draagvlakmodel dus geen toegevoegde waarde heeft, passen wij op verzoek van de leden aldaar het traditionele ledenmodel toe.)
AVV kiest ervoor om de rapportages over de stemmingen extern te beleggen en de rapportages te publiceren op de site. Vaak blijkt dat maar een paar honderd mensen reageren, ook al werken er tienduizenden of zelfs honderdduizenden mensen in zo’n sector. Transparantie is dan pijnlijk. AVV krijgt dan vragen van journalisten waarom de respons zo laag is. Wij vragen dan altijd waarom ze denken dat deze respons laag is. Journalisten gaan er blijkbaar als vanzelfsprekend vanuit dat de respons bij andere, vaak grotere, bonden automatisch hoger is. Dat is die echter vaak niet. Niet voor niets zijn andere bonden daar niet zo transparant over. Maar opvallend vaak blijkt bij uitslagen van hun stemmingen dat precies 75% of 60% voor is…
Deze kernwaarden zijn naar onze mening essentieel voor vakbondswerk. Eraan vasthouden is soms pijnlijk en leidt soms tot keuzes die een commercieel bedrijf niet zou maken, omdat ze krimp van de organisatie tot gevolg hebben. Dat moet je als vakbond dan maar op andere manieren opvangen: bijvoorbeeld door een stevige continuïteitsreserve. Of je bent duidelijk over de onzekerheid van het werk bij aanname van eigen personeel. AVV heeft bij het aannemen van de eerste tien eigen werknemers waarde gehecht aan een verleden als zzp-er. Dat maakte ze minder kwetsbaar voor het verlies van hun baan bij AVV, als dat ooit aan de orde mocht zijn.
Maar laat deze kernwaarden los en het is het begin van het einde van de vakbeweging.
10 december 2025
