Lange versus korte termijn
Als vakbond heb je vaak te maken met incidenten: leden die met ontslag worden bedreigd, vestigingen die gesloten worden, cao-onderhandelingen die stroef lopen. Sommige incidenten duren nogal lang, zoals de hervorming van een verouderd stelsel: ons pensioenstelsel. De polder bakkeleit daar al vijftien jaar over.
De vergrijzing
Een ander onderwerp dat we ook al een tijdje aan zien komen, is de vergrijzing. Onder vergrijzing vallen verschillende aspecten. Één daarvan is dat de gemiddelde levensverwachting almaar stijgt. Een andere is dat een specifieke generatie, de babyboomers, met veel zijn en nu met pensioen is of snel gaat. Een derde aspect is dat het kindertal-per-vrouw sterk is gedaald ten opzichte van een halve eeuw geleden. Al die aspecten dragen eraan bij dat de gemiddelde leeftijd van onze maatschappij een stuk hoger ligt dan vroeger. AVV is al vanaf de oprichting in de weer om de effecten van de vergrijzing op de arbeidsmarkt zichtbaar en bespreekbaar te maken.
Vergrijsde vakbonden
Om te beginnen zijn de traditionele vakbonden sterker vergrijsd dan de gemiddelde werkende bevolking. Hierdoor leggen vakbonden vaak de nadruk op zaken die voor hun vergrijsde achterban van belang zijn zoals VUT-regelingen en ontziemaatregelen, terwijl ze de belangen van flexwerkers of jonge werknemers meestal negeren.
Niet voor niets was de afschaffing van de VUT in 2004 de directe aanleiding om AVV op te richten. Trouwens, niet zozeer de afschaffing van de VUT vonden we knudde, maar meer de manier waarop: de vakbonden regelden dat hun vergrijsde achterban nog lekker met de VUT kon, de generaties erna niet meer, maar die mochten nog wel de kosten ophoesten.
Vergrijsde besluitvorming
Toegegeven, niet alleen de vakbonden en hun ledenbestanden vergrijzen. Ook de politiek vergrijst. Logisch, want een steeds groter deel van de kiezers is 60-plus. Deze bevolkingsgroep groeit niet alleen, maar heeft natuurlijk relatief veel tijd en organiseert zich meestal nog wel langs de traditionele lijnen van partijen en bonden, waardoor ze bovengemiddeld veel invloed hebben in Den Haag. Iedereen merkt dat nu bijvoorbeeld in het wetgevingstraject van de Wet Toekomst Pensioenen: veel ouderenclubs zijn daartegen en proberen die wet (alsnog) tegen te houden.
Talloze politieke commentatoren merkten dit op en kwamen met oplossingen. Een veel voor de hand liggende oplossing: verlaag die leeftijd waarop mensen stemrecht krijgen. Die leeftijd ligt al sinds 1972 op achttien jaar. Verlaag die leeftijd naar bijvoorbeeld zestien. Veel zestien- en zeventienjarigen werken en betalen dus loonbelasting, dus waarom zouden zij niet mee mogen stemmen over zaken die hun aangaan?
Vernieuwde besluitvorming in de polder: het draagvlakmodel
In de politiek is het blijkbaar lastig om meer mensen stemrecht te geven. Kennelijk vinden niet alle politieke partijen dat je moet kunnen stemmen als je belasting betaalt. Hoe zit dat in de polder? Niet heel anders, want traditioneel laten de meeste vakbonden alleen hun leden stemmen over de cao die voor hen gaat gelden. Dat veranderde met de komst van AVV: bij ons mag iedereen over zijn eigen cao stemmen.
Waar wij oorspronkelijk veel modder over ons heen kregen, zie je nu dat de andere landelijk opererende algemene bonden ook met onze werkwijze aan het experimenteren zijn. De ene met wat meer overtuiging dan de andere, maar experimenteren doen ze allemaal. Logisch, want de SER heeft in 2013 ook geadviseerd om hiermee aan de slag te gaan.
Hoe dan ook, met het draagvlakmodel introduceert AVV niet alleen vernieuwing, maar geven we ook handen en voeten aan hoe om te gaan met die zaak die je al lang van tevoren zag aankomen: de vergrijzing van de arbeidsmarkt, en de ondervertegenwoordiging van de jongeren op de werkvloer en in de belangenbehartiging. Misschien dat de overheid deze door AVV in 2005 gebrachte vernieuwing ook al lang van tevoren zag aankomen. Niet voor niets is er al sinds 1937 een wet op het AVV. Er is geen wet op het FNV of het CNV, alleen op het AVV. (en dit is een grapje, klik hier voor uitleg – want soms zijn grapjes wel beter als je ze uitlegt)
30 januari 2023
